De Raad van State zet op belangrijke punten vraagtekens op het omroepplan van staatssecretaris Medy van der Laan. Het belangrijkste adviescollege van de regering, onderschrijft wel de strekking van het wetsvoorstel. Maar tegelijkertijd beveelt de Raad van State ook aan om het wetsvoorstel op een aantal punten aan te passen.
Daarbij gaat het onder meer om de vraag of het plan wel in overeenstemming is met Europese regelgeving. De Raad wijst erop dat de Europese richtlijn Televisie zonder grenzen uit 1989 wordt vervangen door nieuwe regels. Het is moeilijk te voorspellen hoe die er precies zullen uitzien, maar duidelijk is wel volgens de Raad van State dat ze belangrijke gevolgen zullen hebben voor de Nederlandse Mediawet. De nieuwe richtlijn van Brussel zal bijvoorbeeld betrekking hebben op nieuwe mediadiensten. Naast allerlei vragen over het harmoniëren van de Nederlandse regelgeving met die in andere EU-landen is het onzeker of publieke omroepen straks nieuwe mediadiensten mogen aanbieden. Dat kon wel eens problemen opleveren met het Europese toezicht op staatssteun en concurrentie.
Later deze maand wordt een besluit verwacht van Eurocommissaris Kroes in verband met de geldstroom van Den Haag naar Hilversum: de Publieke Omroep zou voor tientallen miljoenen euros ongeoorloofde steun van de overheid hebben gekregen.Dat is in de ogen van de Raad van State niet het enige probleem op financieel-economisch vlak.
Nevenactiviteiten die in het wetsvoorstel worden aangeduid als maatschappelijk ondernemen, zijn volgens de Raad gewone economische activiteiten. Ook daarop is dus het mededingingsrecht van toepassing. Bovendien vindt de Raad dat het wetsvoorstel niet voorziet in een duidelijke boekhoudkundige scheiding tussen de uitvoering van de publieke taken en de commerciële activiteiten. Dat is eerder aan de orde gesteld door onder meer het Commissariaat voor de Media dat toezicht moet houden op naleving van de Mediawet. Het Commissariaat gaf vorig jaar in een hoorzitting van de Tweede Kamer aan dat controle het maatschappelijk ondernemen van omroepen moeilijk zal zijn. Maar juist het vergroten van de ruimte voor commerciële activiteiten is een van de belangrijkste pijlers onder het wetsvoorstel. Het moet omroepen de kans bieden om hun financiële armslag op peil te houden: in het nieuwe bestel van Van der Laan raken ze een groot deel van hun gegarandeerde budget kwijt.
De Raad van State gaat ook in op de huidige financiële problemen van de Publieke Omroep, onder meer ontstaan door teruglopende inkomsten uit reclame. Structurele tegenvallers bij de Ster moeten volgens het wetsvoorstel worden opgevangen door opnieuw te bezuinigen of door nieuwe inkomsten aan te boren. De Raad van State vindt dat te mager. Besparen en maatschappelijk ondernemen bieden geen garantie dat de Publieke Omroep op lange termijn genoeg geld heeft om alle doelstellingen waar te maken. Omroepen zouden te veel afhankelijk kunnen worden van commerciële activiteiten, en daardoor ontstaat er een risico op verschraling van de kwaliteit van het publieke media-aanbod, waardoor ook de pluriformiteit in gevaar kan komen. Aldus de Raad van State, die het kabinet aanraadt om duidelijk te maken onder welke voorwaarden Hilversum voor dalende Sterinkomsten kan worden gecompenseerd. Een pijnlijk punt voor de coalitie, want CDA en D66 willen eventueel wel extra geld geven terwijl de VVD daar mordicus tegen is.
De Raad van State heeft ook kritiek op een andere pijler onder de plannen: de voorgestelde organisatiestructuur. In de huidige situatie is iedereen ontevreden over de traagheid en de onduidelijkheid van de besluitvorming in Hilversum. Maar, merkt de Raad fijntjes op, in de kabinetsplannen zit geen enkele garantie voor verbetering. [Spreekbuis]
