NOS-verslaggever Robert Bas is vandaag op bevel van de rechter-commissaris in Rotterdam in gijzeling genomen omdat hij niet bereid is als getuige vragen te beantwoorden in een lopende strafzaak. Robert Bas beriep zich daarbij op zijn verschoningsrecht als journalist. De rechter-commissaris wil met de gijzeling bereiken dat Robert Bas alsnog een verklaring aflegt.
De NOS zegt buitengewoon geschokt te zijn en spreekt van een aanval op de persvrijheid in Nederland. Robert Bas zegt dat de gijzeling geen wijziging zal brengen in zijn opstelling. De NOS laat weten vierkant achter zijn beslissing te staan.
Vergismoord
Het gaat om de moord op ggz-directeur Rob Zweekhorst, die in 2014 werd doodgeschoten in zijn woonplaats Berkel en Rodenrijs. Vermoedelijk had de schutter het op iemand anders voorzien. Deze zaak werd bekend als een vergismoord. Robert Bas kwam er begin dit jaar achter dat telefoongesprekken tussen een bron en hem door justitie waren afgeluisterd en dat de verslagen van sommige gesprekken door justitie zijn toegevoegd aan een strafdossier in deze moordzaak. Het afluisteren richtte zich niet op hem maar op de bron, die overigens ook geen verdachte in deze zaak is.
Naar aanleiding van de opgenomen gesprekken werd Bas vandaag, op verzoek van de advocaat van de verdachte van de vergismoord, als getuige gehoord in de strafzaak. Robert Bas heeft tijdens dat verhoor om principiële en juridische redenen bij alle vragen een beroep gedaan op zijn journalistieke verschoningsrecht en geen inhoudelijke antwoorden gegeven. Robert Bas heeft verder bij de rechter-commissaris nadrukkelijk verklaard dat het geven van antwoorden op vragen kan leiden tot een gevaarlijke situatie voor zowel de bron als voor hem.
Verschoningsrecht
Nederland kent sinds oktober 2018 een wettelijk verschoningsrecht voor journalisten. Door de advocaten van de NOS en Robert Bas is bij de rechter-commissaris aangevoerd dat dit verschoningsrecht niet alleen de identiteit van de bron betreft maar alle informatie die hij uit hoofde van zijn werk als journalist heeft gekregen. Dat sluit aan bij jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM).
Het EHRM heeft aan de term ‘bron’ een relatief ruime betekenis toegekend voor de beantwoording van de vraag of er sprake kan zijn van ‘bronbescherming’. Informatie die de bron identificeert valt hieronder voor zover het waarschijnlijk is dat deze informatie leidt tot identificatie van de bron. Tevens omvat deze informatie de feitelijke omstandigheden waaronder de journalist informatie van een bron verkrijgt en de ongepubliceerde inhoud van de door de bron aan de journalist geleverde informatie.
Dat laatste aspect van deze uitleg, stelt de journalist op het standpunt dat hij onder de gegeven omstandigheden een beroep kan doen op zijn journalistieke verschoningsrecht zo laat de NOS weten. “Hij heeft onder deze omstandigheden immers het recht de betreffende inhoud te ‘beschermen’ door daar niet over te verklaren.”
“We zijn ons er uiteraard van bewust dat het gaat om een ernstig feit en een ingrijpende strafzaak”, zegt hoofdredacteur Marcel Gelauff van NOS Nieuws. “Wat alleen vergeten wordt, is dat het uiterst onaannemelijk is dat een verklaring van Robert Bas de beoordeling van deze strafzaak zal beïnvloeden en dat vooral wordt vergeten, dat de veiligheid van een journalist en zijn bron ernstig in het geding komt. Een verklaring van Bas zal geen belangrijk, belastend of ontlastend bewijsmateriaal worden. Het recht op bronbescherming is voor een journalist cruciaal om zijn functie als waakhond van de democratie te kunnen uitvoeren. Dit wordt hier door de rechter-commissaris onderschat. Niet voor niets is kortgeleden hier nog de wet voor aangescherpt.”
Foto: Stefan Heijdendael
